کتاب “قرآن و پدیده‌شناسی نفاق و نفوذ؛ به انضمام سخنان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) درباره نفوذ» در 6 فصل به قلم محمد میرزایی، استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی، به واکاوی علل بروز نفاق از منظر قرآن کریم در سطوح فردی و اجتماعی پرداخته و راهکارهای رفع و دفع آن‌ را معرفی می‌کند.

“مفهوم‌شناسی نفاق و انواع آن»، “تاریخچه نفاق در اسلام»، “عوامل پیدایش نفاق»، “نشانه‌های نفاق و ویژگی‌های منافقان»، “راهبرد مهار نفاق از دیدگاه قرآن کریم» و “نفاق، آثار و پیامدها» فصل‌های کتاب هستند. در بخش پایانی کتاب نیز رهنمودهای موضوعی مقام معظم رهبری درباره پدیده نفوذ، آثار و مهار آن است.

در مقدمه این کتاب آمده است: “پدیده خطرناک و پنهان نفاق یکی از موانع بزرگ پیشرفتِ جوامع است. وجود این پدیده را می‌توان به خوبی در بخشی از تاریخ اسلام حس کرد و شاهد افرادی سست عنصر و فرصت‌طلب بود که محافظه‌کارانه و از سر نفاق، در میان صفوف مسلمانان نفوذ کردند و با پوشیدن لباس خودی اتحاد مسلمانان را هدف قرار دادند. امروز این پدیده که بنیان زندگی فردی و اجتماعی را به تدریج از میان می‌برد و بزرگ‌ترین آسیب برای دین شمرده می‌شود، چهره‌ای نوین به خود گرفته و در عرصه‌های گوناگون به‌ویژه در عالم سیاست، روح اعتماد و نگاه احترام‌آمیزِ انسان‌ها به یکدیگر را از میان برده است. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند که نفاق در زمینه‌های گوناگون و در زمان‌های مناسب، دروغ را راست نمایانده و باطل را حق جلوه داده است تا با این حربه، بدعت و انحراف را در مفاهیم دینی پدید آورد.»

براساس متن کتاب در صفحه 23 در ذیل سرفصل “مراتب نفاق» می‌خوانیم: “به‌نظر می‌رسد توجه قرآن‌پژوهان به اشتراکات نفاق در قرآن، مانع دستیابی آنان به جمع‌بندی نهایی درباره مراتب نفاق گردیده است؛ در حالی که بررسی افتراقات آن در قرآن کریم و نیز نوع دستور خداوند به چگونگی برخورد با منافقان و شناخت فضای نزول آیات نفاق، این جمع‌بندی را به خوبی میسر می‌سازد. با شناخت این مراتب می‌توان راهبردهای برخورد با نفاق و مهار آن را دریافت. مراتب نفاق در قرآن با توجه به میزان زیان‌رسانی آن، در سه قسم جای می‌گیرد: نفاق پرخطر، نفاق کم خطر، نفاق رفتاری یا زبانی.»

نویسنده همچنین در صفحه 38 “منافق» را اینگونه معرفی کرده است: “در نگاه دینی، “منافق» کسی است که به تمام یا برخی ضروریات و احکام دین معتقد نباشد و گفتار و رفتارش را برای دستیابی به اهداف غیرمشروع مصروف سازد، یا صرفاً از روی ترس و طمع، به رفتاری انفعالی روی آورد. چنین نفاقی “نفاق اعتقادی – سیاسی» نامیده می‌شود؛ زیرا در آن از یک‌سو، به مبانی و اصول دین اعتقادی وجود ندارد و از سوی دیگر، هدف یا کسب قدرت، گسترش و حفظ آن است، یا تضعیف قدرت مسلمانان، از طریقِ تزویر و نیرنگ. اما چنانچه کسی به اصول و ارکان اسلام باور داشته باشد ولی طمع دستیابی به مال و جاه و مقام، او را بر آن دارد که رفتار و گفتاری پسندیده نشان دهد و ظاهری موجه به نمایش بگذارد، چنین فردی گرفتار “نفاق اخلاقی – اجتماعی» است.»

نخستین چاپ کتاب “قرآن و پدیده‌شناسی نفاق و نفوذ» در 224 صفحه با شمارگان 500 نسخه به بهای 11 هزار تومان از سوی دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است.